به گزارش هنرمعماری آنلاین و به نقل از «صما» سید محمد بهشتی – عضو هیئت امناء انجمن مفاخر معماری ایران در آستانه برگزاری «همایش نما با محوریت مصالح و جزییات اجرایی» بابیان مطلب فوق در گفت وگوی اختصاصی با «صما» گفت: خوشبختانه به‌تازگی، پس از مدت‌ها حضور بسیار کمرنگ نماهای اصیل در ساختمان‌های تازه‌ساز، چندی است نمونه‌های جالب‌توجهی از آن‌ها را می‌توان در گوشه و کنار شهر مشاهده کرد.
وی با بیان اینکه نما آن بخشی از بناست که معمولاً فارغ از قیدوبند کارکردها و محاسبات دست طراح را باز می‌گذارد تا مقصود خود را آشکارتر و راحت‌تر بیان کند. گفت: معمار به‌واسطه نما چیزی را پنهان می‌کند درحالی‌که چیزی دیگر را آشکار می‌سازد.
افول نماهای ساختمان از سال 1340 به بعد
عضو هیئت امناء انجمن مفاخر معماری ایران بابیان اینکه حقیقت‌نما دو جنبه مهم دارد گفت: نخست ظهور شخصیت باطنی ساختمان به‌واسطه نما و دوم فراهم آوردن مجال برای تشخیص جایگاه و هویت بنا در شهر. به‌بیان‌دیگر نما به مفهوم صحیح کلمه از یک‌سو می‌تواند شخصیت و چیستی بنا را به معرض دید شهر درآورد.
بهشتی گفت: وقتی ساختمان‌های همه شهرها را تا قبل از دهه ۱۳۴۰ بررسی می‌کنیم، حتی باوجود تحولاتی که در اثر مواجهه با مدرنیزم پدید آمده بود، شاهد جریانی هماهنگ و هم‌آوا هستیم که در عین تکثر و تنوع از نوعی گفتگو و پیروی از یک دستور زبان مشترک حکایت می‌کند.
وی با بیان اینکه از سال 1340 به بعد افول این جریان آغازشده و اغلب دیگرکسی از دستور زبانی مشترک پیروی نمی‌کند، تاکید کرد: تسری این بلا طی چند دهه در منظر شهر جز آشفتگی و درهم‌ریختگی و ناهماهنگی غریب اثری دیگر نداشته است.
بی‌نمایی؛ ساکن بنا ضرورتی به داشتن نما ندیده است
عضو هیئت امناء انجمن مفاخر معماری ایران بابیان اینکه در حال حاضر 5 نوع نما در جامعه رواج دارد، گفت: اولین نوع بی‌نمایی است؛ زمانی است که ساکن بنا ضرورتی به داشتن نما ندیده است؛ زیرا از طرفی برای خود شخصیتی قائل نیست تا به دیگران عرضه کند و از طرف دیگر به دنبال تشخیص شرافت و جایگاه خویش نیست و مثل آن می‌ماند که به بیرون و دیگران پشت کرده است. پس نه کسی را می‌بیند و نه احساس می‌کند که دیده می‌شود.
بهشتی گفت: هدف از ساختن بناهای بی نما تنها و تنها برطرف کردن نیازهای عملکردی مثل پناه گرفتن از باد و باران و تأمین آسایش دمایی و نور و حریم شخصی است؛ آن‌هم با ارزان‌ترین مصالح. نمای این قبیل بناها معمولاً در حد تیر و ستونی رها می‌شود که میان آن را با آجر بنایی و پنجره‌های رنگ نشده، پوشانده‌اند.
به گفته این پیشکسوت حوزه معماری این نوع نما به فردی شبیه است که از ناشناخته بودن خود مطمئن است؛ بنابراین باکی ندارد از آنکه سبک‌سرانه و بدون تقلید به آداب رفتار کند یا وقتی به خیابان می‌رود بالباس راحتی باشد. از این قبیل نماها تا دو دهه پیش در تهران به‌وفور مشاهده می‌شد اما اکنون از تعداد آن‌ها به نحو محسوسی کاسته شده است. مشاهده منظره‌ای با این نوع نما امروزه بیشتر در شهرهای مهاجرنشین حاشیه‌ای کوچک و جدید، به چشم می‌خورند.
مسخره‌نمایی از کودکی‌های ناکرده سرچشمه گرفته
عضو هیئت امناء انجمن مفاخر معماری ایران نوع دوم نمای رایج در کشور را مسخره نمایی دانست و افزود: زمانی است که سازنده ساختمان از نما بهره می‌برد تا سخنی در دل مانده از جای دیگر را بیان کند، معمولاً این سخن از کودکی‌های ناکرده سرچشمه گرفته و بدین ترتیب نمای ساختمان هم به صحنه هوس‌بازی بدل می‌شود.
بهشتی ادامه داد: این نما را می‌توان آن‌ها با لباس و ماسکی که افراد در کارناوال‌ها و مجالس بالماسکه می‌پوشند مقایسه کرد که قرار است به‌صورت مسخره جای کس دیگری باشند تا در مخاطب هیجان و شادی بیافرینند.
به اعتقاد این پیشکسوت این نما هرچه غریب‌تر و فانتزی تر باشد، از جذابیت و مقبولیت بیشتر برخوردار است؛ خوشبختانه از این نوع نما در شهرها به‌خصوص تهران بسیار اندک است در استان‌های گیلان و مازندران که متأسفانه طی سال‌های اخیر در ذهنیت جامعه به مکانی برای خوش‌گذرانی فرو کاهیده شده است.
حداقل‌نمایی؛ نه شخصیتی برای بروز دارد و نه قادر به تشخیص جایگاهی است
رئیس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه حداقل نمایی نوع دیگر نمای ساختمان‌های کشور است گفت: زمانی است که بنا رو به شهر دارد اما نه شخصیتی برای بروز دارد و نه قادر به تشخیص جایگاهی است که در آن قرارگرفته. این قبیل بناها اغلب محل زندگی افراد نکره است که در نهاد خویش پذیرفته‌اند توسط دیگران به‌جا آورده نمی‌شوند؛ حتی اگر ظاهراً از حاشیه به متن آمده و بهترین و گران‌بهاترین نقاط شهر را از آن خودکرده باشند.
وی گفت: آنچه در این نوع نما اجرا می‌شود بیشتر به روکشی می‌ماند که معایب و زشتی‌های ساخت‌وساز را پنهان می‌کند؛ مانند آنکه بازیگر نمایش ماسک را به‌مثابه نقاب بپوشد تنها ازآن‌رو که صورت پیرایش نشده‌اش پنهان بماند، نه برای آنکه با مخاطب ارتباطی روایی برقرار کند. بخش مهمی از نماهای شهر تهران امروز به‌این‌ترتیب است
بهشتی با بیان اینکه بسیاری از ساختمان‌های مهم اداری و دولتی و نهادهای حکومتی که همواره در معرض دید عموم قرارگرفته‌اند و محل رفت‌وآمد هستند، به شکل حداقل نمایی ساخته‌شده‌اند، گفت: گویا کارفرمایان متوجه نیستند که پوشاندن نمای ساختمان با ترکیبی نامتناسب از سنگ و شیشه یا نصب بی‌حساب تجهیزات مخل نما، چه تأثیر سوئی بر ناچیز شدن وجهه آن سازمان می‌گذارد.
وانمایی؛ شمایلی متفاوت از واقعیت به نمایش گذارد
عضو هیئت امناء انجمن مفاخر معماری ایران وانمایی نوع چهارم نمای رواج یافته شهرها به‌خصوص پایتخت دانست و تصریح کرد: این وضعیت در حالی رخ می‌دهد که یک فرد نکره قصد مبدل شدن به یک شخصیت معرفه را دارد اما هنوز نسبت به ماهیت و آداب این تحول، آگاهی و اشراف ندارد؛ بنابراین ناشیانه سعی می‌کند با پنهان ساختن نکرگی و نشان دادن کیستی دیگری، شمایلی متفاوت از واقعیت به نمایش گذارد.
به گفته این پیشکسوت، معمولاً درون بنا در نوع وانمایی با آنچه می‌گذرد، تناسب ندارد؛ اینکه چندی است شاهدیم به معماران سفارش طراحی نما حتی گاه بدون توجه به پلان داده می‌شود، نشان‌دهنده آن است که رفته‌رفته اهمیت نما برای بسیاری از فروشندگان و خریداران آشکارشده است و برای آن حاضر به پرداخت هزینه‌ای کلان هستند؛ مسئله‌ای که کمتر از یک دهه قبل کلاً فاقد موضوعیت بود و غلبه بناهای بی‌نما و حداقل نما در آن دوران را باید شاهد آن برشمرد.
بهشتی با بیان اینکه با کندوکاو در ماهیت ساخت این قبیل نما، «نوکیسگی» و «تازه به دوران رسیدگی» در شهر مشخص می‌شود، ادامه داد: این قشر پرشمار معمولاً در پی هیاهوی ظاهری هستند اما در باطن توخالی بوده و محتوای چندانی برای عرضه ندارند.
وی گفت: در یک دهه اخیر تعداد این قبیل نماها با سرعت قابل‌توجهی افزایش‌یافته است؛ و ازجمله مثل‌های رایجش نمای به‌اصطلاح رومی یا کلاسیک است که بیشتر در آپارتمان‌های مسکونی مشاهده می‌شود. این نماسازی باوجودآنکه از حد معمول پرهزینه‌تر و پرکارتر است.
بهشتی در ادامه افزود: حتی در ساخت بناهای معمولی و کم واحد نیز رایج شده است، به دلیل پرشمار شدن این نوع نما و اصرار سازندگان بر نورپردازی شبانه، پدیده‌ای تازه در کوچه و خیابان‌های شهر شکل‌گرفته که به نوبه ی خود بی‌نظیر است.
اصیل‌نمایی؛ نمای ساختمان به اصل خود وصل است
وی بابیان اینکه اصیل نمایی نوع پنجم نماهای ساختمان‌های کشور است گفت: این نما اعتبار خود را از آنچه درون هست و از بیرون طلبیده می‌شود، وام می‌گیرد؛ یعنی اگر منزلی است در یک کوچه بن‌بست نمایی متین و فروتن دارد و اگر عبارتی معظم است در میدان اصلی شهر نمایی موزون و باشکوه. در این حالت باید گفت نمای ساختمان به اصل خود وصل است.
بهشتی گفت: خوشبختانه به‌تازگی، پس از مدت‌ها حضور بسیار کمرنگ این قبیل نماها در ساختمان‌های تازه‌ساز، چندی است نمونه‌های جالب‌توجهی از آن‌ها را می‌توان در گوشه و کنار شهر مشاهده کرد.
وی گفت: نما همواره طوری ترتیب داده شده که اولاً متناسب با شأن مکان باشد و آن را مراعات کند؛ دوم موقعیت و مقیاس آن را برای دیگران قابل تشخیص سازد؛ سوم با تشخصی که به بنا می‌دهد آن را به جایی تبدیل کند یا به عبارت بهتر برای آن جا ایجاد مکانت کند.
رئیس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی در نهایت گفت: وقتی نما قادر است متناسب با شأن مکان تشخّص دهد و تشخیص بر‌سازد، این قاعده اصلی درباره‌اش صدق می‌کند که آن نما مظهر عدل است؛ عدل به معنای وضع هرچیز در موضع یا آنکه هر چیز سر جای خود قرار بگیرد؛ چراکه چنین نمایی هم به مخاطب کمک می‌کند تا موقعیت خود را بهتر بشناسد و هم به شهر کمک می‌کند تا در روشنایی قرار گیرد و درست شناخته شود.
به گزارش «صما» یادآور می‌شود «همایش نما با محوریت مصالح و جزییات اجرایی» در تاریخ نهم تا یازدهم بهمن سال جاری در بوستان گفت‌وگو تهران برگزار خواهد شد.
موضوعاتی همچون آسیب‌شناسی نمای ساختمان از منظر جزئیات اجرایی، نگهداری نما، ضوابط نظارت در طراحی و ساخت نما، نقش‌نما در بهینه‌سازی مصرف انرژی و ضرورت‌های اجرایی نما به منظور رعایت ایمنی از محورهای این همایش است.
از اهداف برگزاری این همایش می‌توان به آسیب‌شناسی نمای ساختمان، معرفی مصالح ساختمانی نما که متناسب با الگوی بومی شهرها، مصالح ساختمانی استاندارد، معرفی نماهای برتر، روشنگری و توجیه مردم برای ایجاد مطالبه گری از سازندگان برای استفاده از نماهای الگو و معرفی نماهای الگو متناسب بافرهنگ شهرها اشاره کرد.